Samen beslissen lijkt eenvoudig maar is in de praktijk best moeilijk
'Als Samen Beslissen al ergens goed wordt opgepakt dan is dat wel in de oncologie.' Aan het woord is Annelies Driessen, senior beleidsadviseur Persoonsgerichte zorg. Door het werken in multidisciplinaire teams waar de zorg rondom een patiënt wordt georganiseerd is Samen Beslissen al meer vanzelfsprekend. Toch hebben we gemerkt dat er nog ruimte voor verbetering is, ook in de oncologie.
Waarom samen beslissen?
Steeds vaker zijn er meerdere behandelmogelijkheden bij een ziekte. Dat maakt het beslissen over een behandeling lastiger. Ook wordt de zorg steeds persoonsgerichter. Dat wat er speelt in het leven van een patiënt gaat een grotere rol spelen bij het nemen van een besluit over een behandeling. Het komt erop neer dat de zorg zich steeds meer gaat richten op de zieke in plaats van de ziekte. Een ontwikkeling waar ook bij Zuyderland volop aandacht voor is. Zo heeft het team Persoonsgerichte zorg samen met hulpverleners en patiënten overeenstemming gezocht en gevonden over Samen Beslissen. Daardoor is er een gemeenschappelijk vertrekpunt ontstaan van waaruit kan worden verbeterd.
Wat is samen beslissen?
Artsen, verpleegkundigen en patiënten van Zuyderland kwamen met de volgende definitie: ‘Samen Beslissen is een gezamenlijk proces tussen patiënt en zorgprofessional. Zij voeren daarom áltijd het Goede Gesprek over behandeling, zorg en gezondheid.’ Driessen: “Dat lijkt een open deur, maar hier kan iedereen mee verder.” Het komt er dus op neer dat Samen Beslissen breder is dan alleen de keuze voor een behandeling en informeren over de voor- en nadelen daarvan. Het accent is sinds de aanscherping van de Wet op de Geneeskundige Behandel Overeenkomst (WGBO) in 2020 verschoven. Namelijk van het informeren van de patiënt naar het rekening houden met de voorkeur van de patiënt bij een besluit over behandeling of zorg.
Het gaat echt om de dialoog, het gesprek tussen patiënt en hulpverlener. Niet alleen met de dokter in het ziekenhuis, ook met de huisarts of met een verpleegkundige is het belangrijk om dat ‘Goede Gesprek’ te hebben. En uiteindelijk is het niet eens zo zeer belangrijk wie de beslissing neemt, als maar met elkaar besproken is wat belangrijk is in het leven van de patiënt. Want op die manier wordt er gekozen voor zorg die passend is. Het mooie is dat dit vervolgens leidt tot beter geïnformeerde patiënten, tot patiënten die meer gemotiveerd zijn om de behandeling of therapie te volgen, en meer onderling begrip.
Hoe samen beslissen?
Inmiddels wordt Samen Beslissen op veel manieren onder de aandacht gebracht. Driessen legt uit dat de landelijke campagne over Samen Beslissen een stap in de goede richting is en vooral inzet op bewustwording. Patiënten kunnen zich daarnaast voorbereiden op een gesprek in het ziekenhuis door gebruik te maken van bijvoorbeeld de 3 goede vragen of de spiekbriefjes van zorgverzekeraar CZ.
Daarnaast maakt Zuyderland zelf gebruik van consultkaarten, keuzehulpen en de QuickScan Samen Beslissen. Deze laatste is vooral bedoeld als een soort nulmeting voor een team/vakgroep en laat snel en overzichtelijk zien waar nog verbeterpotentieel is voor Samen Beslissen. Dit najaar en volgend jaar zet Zuyderland flink in op het praktisch trainen van dokters, arts -assistenten en verpleegkundig specialisten. Zuyderland komt daarmee tegemoet aan de vraag onder (toekomstige) dokters om gespreksvaardigheden te kunnen oefenen en van elkaar te leren.
Informatie steeds meer aangepast
Ook zijn er e-learnings over Samen Beslissen beschikbaar. Toch is niet alleen het gesprek tussen hulpverlener en patiënt belangrijk, ook de informatie die patiënten ontvangen kan bijdragen aan Samen Beslissen, vertelt Driessen. Zuyderland is daarom versneld aan de slag gegaan met bv. laaggeletterdheid. Inmiddels wordt er samengewerkt met taalambassadeurs (mensen die voorheen laaggeletterd waren) en worden patiënten-folders herzien.
Steeds meer wordt ook de informatie aangepast aan de situatie van de patiënt en naar deze tijd. Dus zet Zuyderland video’s/podcasts en animaties in met begrijpelijke uitleg over een ziektebeeld of behandeling. Iets wat kan rekenen op bijval vanuit patiëntenorganisaties en ook de Cliëntenraad van Zuyderland.
Hulpmiddelen
Driessen zegt dat de NFK (Nederlandse Federatie van Kankerpatiënten organisaties) op de website verschillende hulpmiddelen aanbiedt voor patiënten. Zo heeft de prostaat kankerstichting een checklist beschikbaar met voorbeeldvragen voor patiënten en heeft BVN (Borstkanker Vereniging Nederland) online vragenlijsten waaruit patiënten vragen kunnen selecteren die zij zelf belangrijk vinden voor het gesprek met de arts. Voor hulpverleners is er het zakkaartje met de stappen van samen beslissen en voorbeeldzinnen die daarbij gebruikt kunnen worden. Recent heeft de Federatie Medisch Specialisten keuzekaarten verspreid, handige scheurblokken die ‘het goede gesprek’ in de spreekkamer kunnen ondersteunen.
video persoonsgerichte zorg
Team Persoonsgerichte zorg
Het team Persoonsgerichte zorg verbindt alle initiatieven die plaatsvinden op het vlak van patiënten participatie in Zuyderland Medisch Centrum en is beschikbaar om teams en afdelingen te ondersteunen in de doorontwikkeling van Samen Beslissen.
Voor vragen of een advies op maat, stuur een email naar: persoonsgerichtezorg@zuyderland.nl
Lukt Samen Beslissen altijd?
Samen Beslissen is geen eenmalige actie maar een proces. Soms verloopt dat minder goed en zegt een patiënt bijvoorbeeld: ‘Dokter, beslist u maar’. Dan lijkt de beslissing eenzijdig. Maar door het verhaal van de patiënt zo leidend mogelijk te laten zijn in de keuze voor een behandeling kan het alsnog een gezamenlijk besluit zijn.
Ook andere factoren kunnen samen beslissen bemoeilijken, zoals een taalbarrière of laaggeletterdheid. Het is dan de uitdaging om met eenvoudigere uitleg of met ondersteuning door middel van beeldmateriaal de patiënt te informeren.
Tot slot kan een patiënt behoefte hebben aan de mening van een andere behandelaar. Bijvoorbeeld omdat er nog twijfel is of omdat deze zich niet voldoende gehoord voelt door de eigen behandelaar. Bedenk goed dat een patiënt altijd de mening van een andere behandelaar kan vragen bij een behandelkeuze. Dit heet een second opinion. Zorgverzekeraars vergoeden zo’n second opinion uit de basisverzekering. Het valt dan onder het eigen risico. Kaart het gerust aan bij de eigen behandelaar want Samen Beslissen moet vanzelfsprekend worden voor zowel patiënt als behandelaar.