Vroege verpleegkundige communicatie met ouderen over het levenseinde
Fran Peerboom-Goos, verplegingswetenschapper
Introductie
Verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten (hierna “verpleegkundigen” genoemd) vinden tijdig praten met ouderen over het levenseinde vaak moeilijk. Om op een goede manier te communiceren over het levenseinde hebben verpleegkundigen meer kennis nodig van de onderdelen (“bouwstenen”) van levenseindegesprekken.
Methodiek
Wij hebben onderzocht wat de belangrijkste bouwstenen zijn van vroege verpleegkundige communicatie met ouderen over het levenseinde. Dit deden we door verpleegkundigen in de thuiszorg, het verpleeghuis en het ziekenhuis te interviewen. De interviews gingen over de ervaringen van verpleegkundigen vóór, tijdens en na deze gesprekken. De interviews werden thematisch geanalyseerd.
Resultaten
Zeventien verpleegkundigen werden geïnterviewd tussen juni en december 2023. We vonden vijf thema’s en negentien bouwstenen die zij belangrijk vinden, zoals te zien in het schema.
Verpleegkundigen vonden bouwstenen over de voorwaarden van dit gesprek belangrijk. Voorbeelden zijn je op je gemak voelen bij het praten over het levenseinde en ruimte maken voor open communicatie. Ook bouwstenen over het gesprek zelf zijn belangrijk. Bijvoorbeeld het gebruiken van je zintuigen (zoals luisteren) en communicatietechnieken gebruiken (zoals het spreken in gemakkelijke taal), de gespreksfases doorlopen en interdisciplinair samenwerken.
Conclusie / aanbeveling
Communicatie over het levenseinde kan gezien worden als een dans waarin verpleegkundigen met ouderen meebewegen, zich verbinden en zich aanpassen aan de situatie en wensen van ouderen. Veel bouwstenen zijn terug te brengen naar de basis van het vak verpleegkunde en de menselijkheid van een gesprek. Bij sommige bouwstenen waren verschillen te zien in de aanpak van verpleegkundigen. Bijvoorbeeld in het laten zien van emoties en het voorbereiden op een gesprek.
Aanvullend onderzoek is nodig om de bouwstenen te valideren, rekening houdend met de verschillende persoonlijke voorkeuren en ervaringsniveaus van verpleegkundigen. Daarnaast is meer onderzoek nodig naar de belangrijkste bouwstenen van vroege communicatie over het levenseinde volgens ouderen, mantelzorgers en andere leden van het interdisciplinaire team (zoals geestelijk verzorgers en artsen).
Relevantie voor de praktijk
• Deze studie is onderdeel van het LISTEN project en een vervolg op ons eerdere literatuuronderzoek, waarin we al verschillende bouwstenen van vroege communicatie over het levenseinde hebben gevonden. Deze interviewstudie voegt meer bouwstenen en diepgang en een rijker begrip van deze bouwstenen toe.
• Dit onderzoek biedt verpleegkundigen praktische aanbevelingen voor vroege communicatie over het levenseinde.
• De resultaten van dit onderzoek kunnen worden gebruikt voor verpleegkundig onderwijs en het verbeteren van vroege communicatie over het levenseinde.
Referentie & links meer informatie
Peerboom, F.B.A.L., Friesen-Storms, J.H.H.M., van der Steen, J.T., Janssen, D.J.A., Meijers, J.M.M. (2024). Fundamentals of end-of-life communication as part of advance care planning for older people: An interview study with nursing staff. Geriatric Nursing, 60, 59-69.