Samen beslissen
Wat zijn wij tot nu toe te weten gekomen over de beleving van Samen Beslissen?
- Albine Moser -
Sinds de start van het bijzonder lectoraat Samen Beslissen door verpleegkundigen (april 2023) zijn heel wat (onderzoeks)activiteiten geweest om zicht te krijgen op de situatie op de werkvloer o.a. twee bachelorscripties één van Monika Janssen en één van Selena Eussen & Jana Noels èn niet te vergeten de PaZorg-studie waar Tessa Geissen, Miriam Bastiaens, Jolanda Friesen-Storms en Asiong Jie bij betrokken zijn. Annelies Driesen, senior beleidsadviseur van Kwaliteit & Veiligheid heeft ontzettend veel Quickscans afgenomen. Onderwijs (bachelorscripties), onderzoek (PaZorg studie) en praktijk (Quickscan) komen op deze manier bijeen en versterken elkaar.
Essentie Samen Beslissen (nog) geen standaard onderdeel dagelijks werk
De interviews en gesprekken met verpleegkundigen laten zien dat de essentie van Samen Beslissen voor veel verpleegkundigen onduidelijk is. Voor sommigen is de relatie met hun verpleegkundig handelen weinig zichtbaar. Samen Beslissen blijkt nog geen standaard onderdeel te zijn van hun dagelijks werk.
“Ik ben heel eerlijk. Ik heb me nog niet verdiept in Samen beslissen. Ik zie de relatie met mijn dagelijkse bezigheden nog niet zo helder voor me.”
Gebrek aan tijd grootste belemmering Samen Beslissen
Gebrek aan tijd en een resulterend gebrek aan aandacht wordt ook door ervaringsdeskundigen tijdens de workshop genoemd als een van de grootste belemmeringen voor Samen Beslissen.
Verpleegkundigen onzeker over rol Naast “tijd” komt duidelijk naar voren dat verpleegkundigen handelingsverlegen zijn als het gaat om Samen Beslissen. Uit de gesprekken met verpleegkundigen blijkt dat zij vaak onzeker zijn over hun rol(len) binnen Samen Beslissen, zowel in het interprofessionele team, als ook op het verpleegkundig vakgebied.
Samen Beslissen: iets wat bij de arts ligt Als het gaat om interprofessioneel werken wordt door verpleegkundigen opgemerkt dat Samen Beslissen “iets is wat bij de arts ligt”, zoals blijkt uit de gesprekken met verpleegkundigen. Hiërarchische machtsverhoudingen kunnen de samenwerking negatief beïnvloeden en leiden tot een terughoudendheid van verpleegkundigen. Vaak worden plannen die verpleegkundigen samen met hun patiënten hadden gemaakt, overruled door medisch specialisten.
Verpleegkundigen spreken nog vaak namens de patiënt en niet met de patiënt
Verpleegkundigen hebben zelf het gevoel dat hun kracht vooral ligt in het vertegenwoordigen van patiënten. Zij trachten de wensen van de “mens achter de patiënt” te identificeren en deze te communiceren met het interprofessionele team. Zij merken hierbij echter op, dat zij vaak nog “namens de patiënt spreken, en niet met de patiënt”.
Observaties van Samen Beslissen-gesprekken laten verder zien, dat verpleegkundigen het moeilijk vinden om wensen, voorkeuren en doelen van patiënten te identificeren, vooral wanneer patiënten deze niet proactief kunnen uiten, door bijvoorbeeld laaggeletterdheid of taalbarrières. De observaties tonen aan, dat patiënten grotendeels niet worden uitgenodigd om samen te beslissen. In geen van de geobserveerde gesprekken werden de verwachtingen of doelen van de patiënt concreet benoemd of de genomen acties achteraf geëvalueerd.
Daarnaast blijkt uit de QuickScan Samen Beslissen en diverse interviews met verpleegkundigen dat verpleegkundigen vooral uitdagingen ervaren in het aanbieden van verschillende zorgopties. Vooral verpleegkundigen met weinig ervaring herkennen vaak de verschillende opties niet of weten niet hoe zij deze moeten vertalen naar de individuele patiënt.
Samen Beslissen raakt soms professioneel verantwoordelijkheids gevoel
Verpleegkundigen vinden Samen Beslissen verder lastig als een beslissing raakt aan hun professioneel verantwoordelijkheidsgevoel. Zij zijn onzeker of een beslissing die een patiënt neemt (medisch) verantwoord is en houden daarom vaak liever vast aan vastgestelde protocollen en afspraken. Een verpleegkundige noemt het voorbeeld van een patiënt die in het ziekenhuis komt te overlijden en waarbij de aanwezige naaste wenst, dat de verpleegkundige ’s nachts niet elk uur de kamer binnen komt. Voor verpleegkundigen is dat vaak lastig, omdat zij dan het gevoel hebben dat zij de patiënt “alleen laten”.
Onbekendheid met stappenplannen of hulpmiddelen
Een ander ervaren knelpunt is dat verpleegkundigen vaak niet op de hoogte zijn van stappenplannen of hulpmiddelen voor Samen Beslissen. Zij ervaren dat Samen Beslissen nu vooral impulsief en in crisissituaties gebeurt. “Het gaat meestal vrij impulsief. Meestal passen we het abrupt toe in een crisissituatie, en dan is er intercollegiaal overleg.’’
Conclusie Quickscan
De QuickScan toont duidelijk aan, dat verpleegkundigen het lastig vinden om te herkennen en te begrijpen hoe Samen Beslissen past binnen hun huidige protocollen en wet- en regelgeving. In de QuickScan geven verpleegkundigen aan vooral zoekende te zijn naar hulpmiddelen, die hun ondersteunen bij het herkennen van en het aanpassen aan patiënten met lage gezondheidsvaardigheden en/of taalbarrières. Verpleegkundigen uiten verder een sterke behoefte aan een interprofessionele training over Samen Beslissen, waarbij aandacht is voor elkaar leren kennen en wederzijds begrip tussen verpleegkundigen en medisch specialisten.
Rollen en werkwijzen kunnen dan gezamenlijk worden afgesproken. Verpleegkundigen uiten behoeften aan trainingen specifiek gericht op gespreksvaardigheden en het betrekken van naasten in het besluitvormingsgesprek.
Daar zullen wij dit jaar op zoek naar gaan!