De geestelijk verzorger: metgezel op een stukje levensweg

Joris de Lange en Aloys de Haan zijn geestelijk verzorger verbonden aan het Centrum voor Levensvragen Limburg. Joris werkt bij Zuyderland en Aloys bij Cicero Zorggroep. ‘Wij werken niet vanuit een specifieke levensbeschouwing’, benadrukken ze. ‘We zijn er dus voor iedereen die in de palliatieve fase is, maar ook voor diens partner en familie. De vragen en verhalen waar mensen mee komen, zijn heel uiteenlopend, maar het gaat bijna altijd over rouw en ‘de film van het leven’: wat gaat er met mij gebeuren, hoe moet ik afscheid nemen, heb ik het in mijn leven goed gedaan, wat laat ik na aan mijn kinderen?’ De geestelijk verzorger biedt een veilige omgeving om vrijuit te praten over alles wat mensen bezighoudt. Het is geen behandelaar maar iemand die tijd en aandacht heeft.

Levensverhaal

Joris de Lange: ‘Als je nog maar een klein deel van het leven vóór je hebt, is het logisch dat je achterom gaat kijken. Hoe is mijn leven geweest, is het wat ik ervan had verwacht, als er na dit leven nog iets komt, hoe is dat dan? Het gaat altijd over zingeving, waarom je je leven zo is gegaan als het is gegaan, hoe je je altijd staande hebt gehouden ook al was het moeilijk. Wij tasten samen af waar antwoorden en houvast kunnen liggen voor de tijd die rest. Zo kunnen er woorden komen voor verdriet, rouw, boosheid, liefde… dat wat mensen ten diepste raakt.’

Meer dan een tumor

De mensen die in contact komen met de geestelijk verzorger, hebben vaak pas kortgeleden gehoord dat ze uitbehandeld zijn. Joris: ‘Juist die mensen blijken veel baat te hebben bij de gesprekken. Het is immers niet niks als je weet dat er iets in je zit dat zich aan het ontwikkelen is en dat uiteindelijk maakt dat je overlijdt. Iemand die ik begeleidde had er bijvoorbeeld behoefte aan om ‘die ziekte op de kast te zetten, zodat hij er eens goed naar kon kijken’. Blijkbaar maakten de gesprekken dat hij zich meer dan een tumor ging voelen. Het is onze specifieke focus om te kijken naar de hele mens, niet naar waardes en behandelingen.’

Muziek en kaarsjes

‘Het is vaak op het eerste oog niet duidelijk wat mensen in hun laatste levensfase bezighoudt’, vertelt Joris. ‘Zo maakte iemand die ik heb begeleid zich vreselijk druk over een fout op een monument. Toen we over zijn leven spraken, bleek dat het er in de kern om ging dat dat monument het enige leek te zijn dat van zijn werkzame leven was overgebleven – en daar stond dan ook nog een fout op. Wat was het dan allemaal waard geweest? Door ons gesprek opende zich bij hem iets waardoor hij het kon loslaten.’ Soms leiden gesprekken ook tot een ritueel, zodat mensen hun weg naar het einde toe kunnen markeren. ‘Met muziek en een kaarsje, kun je zonder woorden die weg begeleiden’, vertelt Aloys. ‘Een mevrouw die steeds bleef zeggen dat ze haar eerste kleinkind nog zou zien, terwijl duidelijk was dat dat niet realistisch was kon in het gesprek met haar dochter woorden geven aan haar hoop. Het leidde tot een klein ritueel waarbij we door een kaarsje aan te steken de brug naar de toekomst konden slaan.’ Joris geeft ook een voorbeeld: ‘Iemand die gaat overlijden en niet meer bij het huwelijk van de kinderen kan zijn, kan samen met de familie een kaarsje aansteken dat vervolgens bij de bruiloft opnieuw wordt aangestoken.’

Luisteren naar het fluisteren

‘We hebben ook vaak gesprekken met de partner’, vertelt Aloys. ‘Uit eigen ervaring weet ik dat het soms behoorlijk moeilijk is om op één lijn te blijven als je eigen leven doorgaat zonder degene waar je van houdt. Het gezamenlijke spoor dat er ooit was, loopt opeens uit elkaar, de gemeenschappelijke taal lijkt weg. Wij kunnen dat niet oplossen en dat is ook niet onze rol. Wij proberen openingen te vinden door ons te richten op de diepere lagen van wat misschien nauwelijks hardop wordt gezegd.’ Joris vult aan: ‘Mensen komen lang niet altijd met een duidelijke vraag, maar wij hebben de aandacht en de focus waardoor iemand zijn levensverhaal kan vertellen, kan ordenen en de vragen daaruit kan formuleren.’ Ook na het overlijden kunnen partner en kinderen terecht bij de geestelijk verzorger. Want ook rouwen vraagt aandacht.