Een hersentumor, wat nu?
Wat is een hersentumor?
Een hersentumor is een gezwel in de hersenen. Er zijn verschillende soorten hersentumoren, maar we zullen ons richten op de drie belangrijkste soorten:
• meningeoom = een gezwel vanuit het hersenvlies
• een metastase = een uitzaaiing vanuit kanker die ergens anders in het lichaam is ontstaan
• een primaire hersentumor = een hersentumor die ontstaat vanuit de hersenen zelf.
• meningeoom
Meningeomen zijn over het algemeen goedaardige tumoren die vanuit de hersenvliezen ontstaan. Deze tumoren zitten dus buiten de hersenen, maar kunnen wel drukken op de hersenen of de hersenen (deels) verplaatsen en daardoor toch klachten geven.
• metastase
Uitzaaiingen ontstaan vanuit kleine tumorcellen die loslaten van een tumor ergens anders in het lichaam (bijvoorbeeld vanuit de longen). Deze tumorcellen nestelen zich dan in de hersenen en gaan daar groeien waardoor er een gezwel in de hersenen ontstaat. Uitzaaiingen kunnen bij verschillende soorten kanker ontstaan. Van 10 patiënten met kanker krijgen 1 tot 3 patiënten uitzaaiingen in de hersenen. Het wisselt per type kanker hoe vaak er uitzaaiingen in de hersenen voorkomen. Het vaakst komt dit voor bij longkanker, borstkanker en een kwaadaardige vorm van huidkanker (melanoom). Minder vaak bij darmkanker of nierkanker. Het komt regelmatig voor dat patiënten nog niet bekend zijn met kanker, maar dat ze toch hersenuitzaaiingen hebben. Dit komt dan doordat de uitzaaiingen in de hersenen eerder klachten geven dan bijvoorbeeld de tumor die in de long of in de borst zit. Dat betekent dan ook dat er gezocht moet worden naar waar de uitzaaiing vandaan komt.
• primaire hersentumor
Primaire hersentumoren zijn gezwellen die ontstaan vanuit de hersenen zelf. Deze tumoren worden gliomen genoemd. In Nederland krijgen ongeveer 1300 mensen per jaar deze diagnose. Er zijn verschillende vormen gliomen. Het belangrijkste onderscheid wordt gemaakt tussen laaggradige gliomen (Graad 1 en 2) en hooggradige gliomen (Graad 3 en 4). Laaggradige gliomen groeien over het algemeen langzamer en zijn soms goed te behandelen waardoor de prognose gunstiger is. Hooggradige gliomen groeien vaak snel en zijn daardoor moeilijker te behandelen waardoor de prognose ook slechter is.
Welke klachten kunnen patiënten krijgen?
Bij hersentumoren kunnen patiënten verschillende klachten krijgen. Het type klachten hangt af van de plaats van de tumor in de hersenen en ook van het tempo waarin de tumor groeit.
De verschillende gebieden in de hersenen hebben allemaal andere functies. Een deel van de hersenen zorgt voor de kracht van armen en benen, een ander deel zorgt voor de taal en weer een ander gebied zorgt ervoor dat we gerichte bewegingen kunnen maken. Er kan dus uitval ontstaan van verschillende functies. Dit is te vergelijken met klachten door een beroerte. De uitval kan plotseling ontstaan, maar ook langzaam en over dagen tot weken toenemen.
Doordat hersentumoren de hersenen verdrukken, kan de druk in het hoofd toenemen. Dit geeft klachten van hoofdpijn, misselijkheid en braken.
Hersentumoren kunnen ook epilepsie veroorzaken. Een epileptische aanval is een soort plotse kortsluiting in de elektrische signalen van de hersenen. Dat kan verschillende klachten geven, maar vaak is er sprake van schokken in een arm of een been en soms is er uitbreiding naar beide armen en benen met het verlies van bewustzijn.
Een deel van de klachten komt niet alleen door de hersentumor, maar komt ook doordat er vocht rondom de hersentumor zit. Dit vocht ontstaat als reactie op druk van de hersentumor. Dit vocht kan worden verminderd met medicijnen: dexamethason, maar dit middel werkt niet tegen de hersentumor.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
Als er gedacht wordt aan een hersentumor, wordt er een scan van het hoofd gemaakt. Dit kan in eerste instantie een CT-scan zijn (bijvoorbeeld op de spoedeisende hulp), maar uiteindelijk wordt er vaak een MRI-scan gemaakt van de hersenen. Op basis van deze scan wordt gekeken welke soort hersentumor het lijkt te zijn (meningeoom, uitzaaiing of primaire hersentumor). Als er gedacht wordt aan uitzaaiingen bij een patiënt die niet bekend is met kanker, dan wordt er ook een CT-scan gemaakt van longen en buik (CT-thorax/abdomen). Om vast te stellen welke soort hersentumor het is, moet weefsel afgenomen worden. Dit kan gebeuren middels een biopt (een ‘hapje’ nemen van een tumor/uitzaaiing). Bij voorkeur wordt een biopt genomen van een tumor die makkelijk te bereiken is. Als er op de scan geen tumor buiten de hersenen gezien wordt, dan is hiervoor een hersenoperatie nodig. Dit kan of alleen een biopt zijn, of toch het weghalen van (een groot deel van) de tumor. Het weefsel dat is afgenomen wordt dan door de patholoog bekeken om vast te stellen welke soort tumor het is. Er wordt ook gezocht naar specifieke kenmerken in de tumor die belangrijk zijn voor de keuzes van de behandeling.
Kan een hersentumor worden behandeld?
Hersentumoren kunnen op verschillende manieren worden behandeld
- Operatie, waarbij de hersentumor of een deel van de hersentumor wordt weggehaald.
- Bestraling, waarbij alleen de hersentumor gericht bestraald kan worden of waarbij de gehele hersenen bestraald worden. Dit laatste wordt nog maar zelden gedaan.
- Systeemtherapie: therapie die in het hele lichaam terecht komt. Voorbeelden zijn chemotherapie, immuuntherapie en doelgerichte therapie.
- Een combinatie van bovenstaande behandelingen.
De keuze van behandeling hangt af van verschillende factoren:
- Het gebied van de hersenen waar de tumor zit.
- Het aantal uitzaaiingen in de hersenen.
- De grootte van de hersentumor.
- De uitgebreidheid van de kanker buiten de hersenen.
- De conditie van de patiënt.
Het besluit ten aanzien van de mogelijkheden van behandeling wordt niet door één arts genomen. Alle patiënten met hersentumoren worden besproken in een MDO (= multidisciplinair overleg). Hierbij zijn verschillende dokters aanwezig. In dit overleg worden alle factoren en behandelmogelijkheden zoals hierboven beschreven meegenomen om zo tot een goed behandeladvies te komen.
Tijdens de behandeling, maar ook na afronding van een behandeling worden regelmatig scans gemaakt om te beoordelen of de behandeling aanslaat en of er tekenen zijn dat een hersentumor opnieuw gaat groeien. Deze scans worden ook in het MDO besproken om tot een goed advies te komen.
Wat is de prognose van een hersentumor?
De prognose van een hersentumor is heel wisselend en hangt onder andere af van het natuurlijk gedrag van de hersentumor, maar ook de mogelijkheden om de hersentumor te behandelen.
Bij uitzaaiingen is de prognose afhankelijk van de kanker die de uitzaaiing heeft veroorzaakt, het aantal uitzaaiingen, maar ook de plaats van de uitzaaiingen. Andere factoren zijn de leeftijd en conditie van de patiënt en of de kanker goed reageert op de behandeling.
Bij de primaire hersentumoren is de prognose afhankelijk van de graad (laag- of hooggradig) van het glioom. Genezing is zelden mogelijk. Bij de meest kwaadaardige vorm van het glioom, het glioblastoom, is de prognose slecht. Van de 100 patiënten met een glioblastoom zijn na 2 jaar nog geen 20 patiënten meer in leven.