Bestralingsartsen van Maastro
Inge Compter is radiotherapeut-oncoloog bij Maastro en zij vertelt over de behandelingen van hersentumoren, haar werk bij Maastro en nieuwe ontwikkelingen. "Radiotherapie is de behandeling van kanker met bestraling. De opleiding tot radiotherapeut-oncoloog is een vijfjarige specialisatie, die je volgt na de zesjarige opleiding tot basisarts. Zelf werk ik sinds 2017 als radiotherapeut-oncoloog bij Maastro, met veel plezier. Maastro is een zelfstandig instituut dat continu innoveert en gebruik maakt van de modernste technieken. We staan wereldwijd bekend als een vooraanstaand instituut. We zijn ook één van de drie instituten in Nederland die protonenbehandelingen kunnen uitvoeren. Bij Maastro werken we samen met de Universiteit Maastricht en andere ziekenhuizen in binnen- en buitenland aan onderzoek naar nieuwe en betere manieren om kanker te behandelen. Een belangrijk onderdeel van ons werk is de opleiding van artsen en onderzoekers in bestralingstherapie en kankerbehandelingen."
Radiotherapie
Radiotherapie is een belangrijk onderdeel van de behandeling van hersentumoren. Er zijn verschillende soorten tumoren en ook verschillende soorten bestraling. "Hersentumoren kunnen we grofweg in twee categorieën verdelen: primaire tumoren die uitgaan van het hersenweefsel of het hersenvlies zelf, en uitzaaiingen in de hersenen door kanker elders in het lichaam, bijvoorbeeld van long- of borstkanker.
We kunnen deze tumoren behandelen met verschillende soorten bestraling. Die hebben elk hun voordelen. Elektronenbestraling wordt bijvoorbeeld gebruikt voor oppervlakkige tumoren, zoals huidtumoren. Fotonenbestraling, zoals stereotactische radiotherapie, wordt gebruikt bij zowel oppervlakkige als diepgelegen tumoren. Dit is ook de techniek die het vaakst gebruikt wordt. Voor sommige hersentumoren maken we gebruik van protonenbestraling. Deze techniek kan het voordeel bieden dat het gezonde hersenweefsel minder straling krijgt."
Protonentherapie
Protonentherapie is een veelbelovende techniek. Wat maakt deze therapie zo bijzonder? "Protonentherapie is inderdaad bijzonder, omdat het specifiek gericht is op het minimaliseren van schade aan gezond weefsel. Het minimaliseren van schade aan gezonde cellen is uiteraard bij elke behandeling een belangrijk doel, maar bij sommige patiënten met een hersentumor, waarbij de verwachting is dat ze nog minstens tien jaar zullen leven, kan protonentherapie de kans op geheugenproblemen op de lange termijn verminderen. We doen hier veel onderzoek naar, onder andere met geheugentesten.
Belangrijk om te vermelden is dat niet alle patiënten baat hebben bij protonentherapie. Om zeker te weten dat elke patiënt de beste behandeling krijgt, maken we daarom voor elke patiënt, die in aanmerking komt voor protonenbestraling, twee bestralingsplannen: één met fotonen en één met protonen. Die vergelijken we met elkaar, zodat we zeker weten dat protonentherapie de beste keuze is, vooral omdat het minder schade veroorzaakt aan de gezonde hersenen en in het bijzonder de hypocampi, die belangrijk zijn voor geheugen en leren."
Wat merken patiënten van een bestraling?
"Om een bestralingsplan te kunnen maken, maken we een nieuwe MRI-scan, een bestralingsmasker en een CT-scan waarmee we precies kunnen zien hoeveel straling elk gebied ontvangt. Op basis van deze informatie besluiten we welke behandeling de beste optie is. Het hele proces is erop gericht om de bijwerkingen zoveel mogelijk te beperken.
Bijwerkingen ontstaan doordat het niet goed mogelijk is om helemaal te voorkomen dat gezonde delen van de hersenen straling krijgen. Niet alle gezonde cellen kunnen zich even goed herstellen van de bestraling. Vaak voorkomende bijwerkingen zijn hoofdpijn, misselijkheid, vermoeidheid en haaruitval. Ook kunnen bestaande klachten, zoals uitvalsverschijnselen, tijdelijk verergeren. Meestal zijn deze klachten tijdelijk. Op lange termijn kunnen er ook andere bijwerkingen optreden zoals geheugenproblemen, verminderd zicht of gehoor, of hormonale veranderingen, afhankelijk of de tumor hier in de buurt zit."
Wat is stereotactische radiotherapie?
'Stereotactische radiotherapie is een precisietechniek waarbij we hoge doses straling richten op specifieke tumoren in het hoofd. Dit wordt bijvoorbeeld toegepast bij uitzaaiingen of kleine tumoren. Het voordeel is dat het omliggende weefsel weinig schade oploopt. Deze techniek is vooral geschikt voor patiënten waarbij er maar een klein gebied bestraald hoeft te worden. Hebben patiënten bijvoorbeeld te veel uitzaaiingen, dan kiezen we soms voor bestraling van het hele brein, wat meer bijwerkingen heeft, zoals haarverlies, vermoeidheid en geheugenproblemen.'
Er is een verschuiving naar geavanceerdere technieken zoals stereotactische radiotherapie en protonentherapie. Dankzij deze ontwikkelingen verdragen patiënten de behandelingen beter en is de kans op bijwerkingen minder.
Onderzoek naar effecten van bestralingstechnieken
'We doen veel onderzoek naar de effecten van deze bestralingstechnieken, zowel op nationaal als internationaal niveau. Hierbij gebruiken we uitgebreid MRI-onderzoek om precies te kunnen zien waar de bestraling heeft plaatsgevonden, welke schade is aangericht en wat het totale effect is. Kwaliteit van leven blijft daarbij altijd een belangrijk uitgangspunt. Een van de grootste uitdagingen is het vinden van de juiste balans tussen het vernietigen van kankercellen en het minimaliseren van schade aan gezonde cellen. Onderzoek naar nieuwe technieken en het verbeteren van de bestaande behandelingen blijft daarom essentieel. En het werpt ook echt zijn vruchten af. Dankzij alle ontwikkelingen en vernieuwingen verdragen patiënten de behandelingen beter en is de kans op bijwerkingen minder groot.'
Nawoord
Inge: 'Het mooiste aan mijn werk is dat we mensen kunnen helpen hun kwaliteit van leven te verbeteren, zelfs in een moeilijke tijd. Iedere patiënt is anders, en dat maakt het werk uitdagend. Daarnaast geeft het veel voldoening om te zien hoe de nieuwe technieken die we ontwikkelen daadwerkelijk een verschil maken in de levens van onze patiënten.
Fotografie: Aron Nijs