Invloed van kanker op ons brein
Cognitieve klachten na kanker
Sommige mensen ervaren cognitieve problemen na het doorstaan van kanker, vooral als ze chemotherapie hebben gehad en zonder dat er sprake is van een hersentumor. Cognitieve problemen hebben te maken met de manier waarop onze hersenen werken en hoe we informatie verwerken.
Chantal Geusgens is klinisch neuropsycholoog in Zuyderland Medisch Centrum. Dat wil zeggen dat zij een specialist is in het begrijpen van de relatie tussen het brein en het gedrag. Ze bestudeert hoe verschillende hersenaandoeningen of neurologische aandoeningen het denken, het geheugen, het leren en het gedrag van mensen beïnvloeden.
Chantal vertelt. ‘Onderzoek naar deze klachten is met name uitgevoerd onder vrouwen met borstkanker. Uit deze studies is gebleken dat 75 tot 80% tijdens de behandeling last heeft van cognitieve klachten. Na de behandeling gaan de klachten vaak over maar 30 tot 40% houden klachten op langere termijn. Het kan dan een uitdaging zijn om dagelijkse activiteiten uit te voeren.
Een klinisch neuropsycholoog kan door middel van testen de basisfuncties van de hersenen meten. ‘Met behulp van deze testen brengen we het huidig cognitief functioneren in kaart. Als de resultaten aangeven dat de problemen niet direct te wijten zijn aan de hersenwerking, kan de focus van de behandeling verschuiven naar andere factoren. Er wordt dan gezocht naar manieren om de denkfunctie te verbeteren door bijvoorbeeld het aanpakken van stress, slaaptekort of emotionele problemen.’
Breinfunctie
Wanneer iemand met cognitieve klachten na kanker wordt verwezen, wordt er naast het cognitief functioneren ook gekeken naar andere factoren die van invloed kunnen zijn op deze klachten. ‘Als iemand veel last heeft van stemmingsproblemen, gaan we eerst bijvoorbeeld de depressie behandelen. Daarna gaan we pas de testen uitvoeren omdat je dan het brein beter kunt beoordelen. Bij kanker speelt vermoeidheid vaak een grote rol. Je hoofd heeft energie nodig om goed te werken. Als dit ontbreekt, werkt je brein niet meer goed.
Psychosociale effecten
Los van de breinfunctie bespreken we ook de psychosociale effecten van kanker. Kanker is een zeer pittig traject en als je veel aan je hoofd hebt, trekt dit een flinke wissel op het functioneren van je hersenen: het is moeilijk om je aandacht ergens bij te houden, je mist het overzicht en je vergeet wel eens iets. Het hoofd werkt gewoon minder en dat is normaal. Het hoeft niet te betekenen dat de chemotherapie blijvend invloed heeft op je cognitieve functies.’
Wat kun je zelf doen?
Het is niet mogelijk om de hersenfunctie zelf te trainen. Als de hersenen beschadigd zijn, zijn ze beschadigd. Het kan lang duren voordat ze weer normaal werken, en soms herstellen ze helemaal niet. ‘Er zijn wel dingen die je kunt doen om beter om te gaan met de problemen die je ervaart. Het kan bijvoorbeeld helpen om een gestructureerde routine te hebben, zodat je minder hoeft na te denken over wat je moet doen.
Daarnaast is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Voldoende slaap, gezonde voeding en regelmatige lichaamsbeweging kunnen allemaal bijdragen aan een betere mentale gezondheid.’
Trainingen
Soms hebben mensen na een tijdje minder cognitieve klachten maar het is moeilijk te zeggen of dit komt door daadwerkelijk herstel van de hersenen of omdat ze zich heel goed hebben aangepast aan hun problemen.
‘Het is lastig te voorspellen wie wel en wie niet zal herstellen. Daarom doen wetenschappers nog steeds onderzoek naar deze vraag. Wat wel zeker is, is dat het tijd kost en dat niet iedereen hetzelfde herstelt.’
De klinisch neuropsycholoog kan trainingen bieden waarin de patiënt slimme trucks leert om met de klachten om te gaan. 'Je leert bijvoorbeeld hoe je je geheugen kunt ondersteunen en je krijgt tips. Een tip kan zijn om niet tegelijkertijd met verschillende dingen bezig te zijn. Of om gesprekken te plannen op een rustige plek en op het moment op de dag wanneer je nog fris bent.’
Chantal Geusgens heeft meegewerkt aan een onderzoek van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis.
Meer informatie over dit onderwerp vindt u ook op de website van het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis.
Lees ook het artikel uit het blad Olijf van Sanne Schagen, klinisch neuropsycholoog, over de cognitieve gevolgen van kanker