Soms Hartschade
tijdens de behandeling van kanker
Yara Polyukhovych en Caroline Jaarsma zijn beiden cardiologen met aandachtsgebied cardio-oncologie. Dit is een relatief nieuw vakgebied binnen de geneeskunde dat zich richt op het begrijpen, voorkomen, diagnosticeren en behandelen van hart- en vaatziekten bij patiënten met kanker. Hartfalen (achteruitgang van de pompfunctie van het hart) is met stip op 1 de belangrijkste bijwerking waar we bang voor zijn bij patiënten die we op de cardio-onco poli zien. Om deze groep patiënten goed te kunnen behandelen, heeft Zuyderland Medisch Centrum een speciaal spreekuur opgezet voor patiënten die starten met chemotherapie of cardiale klachten krijgen tijdens de behandeling.
Hartklachten tijdens de behandeling van kanker
Yara: ‘Het gaat om patiënten die een behandeling gaan krijgen met Anthracycline. Dit wordt onder andere gebruikt bij de behandeling van borstkanker en lymfomen. Deze behandeling kan schadelijk zijn voor het hart waarom er monitoring nodig is. Bij deze patiënten maken we een ECG, een echo van het hart en we doen bloedonderzoek. We kijken naar de aanwezige risicofactoren bij de patiënt zoals hoge bloeddruk, verminderde nierfunctie, diabetes, overgewicht en de voorgeschiedenis bijvoorbeeld een eerdere behandeling voor kanker. De uitslagen gaan ons helpen de cardiovasculaire (hart & bloedvaten) gezondheid van patiënten te volgen, de bijwerkingen te herkennen en indien nodig de juiste tijdige behandeling te starten.’
Mogelijke bijwerkingen bij behandeling van kanker
• hartfalen
• een hartritmestoornis
• problemen met de kransslagaderen
• een hoge bloeddruk
• een ontsteking in het hartzakje.
De cardioloog met aandachtsgebied cardio-oncologie probeert deze problemen op te lossen. Hartschade ontstaat meestal in het eerste jaar na behandeling van kanker. Echter de klachten daarvan komen pas later tot uiting.
'Niet alleen patiënten met chemotherapie kunnen hart- en/of vaatproblemen krijgen. Ook mensen die radiotherapie (bestraling) hebben gehad, kunnen problemen krijgen met de kransslagaderen of met de kleppen in het hart.'
Yara: ’Uit een recent onderzoek is gebleken dat patiënten die Anthracycline hebben gebruikt, twee keer een hogere kans hebben om hartfalen te ontwikkelen. Bij hartfalen werkt je hart niet voldoende om je lichaam van voldoende bloed te voorzien. Mensen met hartfalen voelen zich moe, zijn kortademig en houden vocht vast.
Voor patiënten is dit een heftige boodschap. Vaak zijn ze genezen van kanker en dan krijgen ze tot hun grote teleurstelling deze diagnose. Hartfalen kunnen we niet genezen, maar hoe eerder de behandeling met medicatie wordt gestart, hoe beter de prognose is.
Met de huidige medicamenteuze therapie kunnen we in de meeste gevallen de ziekte stabiliseren en de kwaliteit van leven verbeteren. De huisartsen spelen daarin een belangrijke rol. Zij kunnen bij de eerste tekenen en bij verdenking op hartfalen, de patiënt naar de cardioloog verwijzen voor aanvullend onderzoek.’
‘Tegenwoordig zijn de behandelingen minder agressief en meer gericht op het beschermen van het hart en de kransslagaderen. Er zijn echter nog veel mensen die jaren geleden toch de hoge bestralingsdosis hebben gekregen bijvoorbeeld bij de ziekte van Hodgkin. De eerste tekenen van beschadiging kunnen we ongeveer drie tot vijf jaar na behandeling zien. Op langere termijn kan het tot grote problemen leiden en zal er bijvoorbeeld een klep moeten worden vervangen of zal een dotterbehandeling (plaatsing van een stent) nodig zijn.
Mensen met kanker hebben een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Dit risico is te verkleinen door de risicofactoren te behandelen en te controleren. Dan moet je denken aan een gezond gewicht, voldoende beweging, gezonde voeding, reductie van stress, voldoende slaap en regelmatig controle van cholesterol en bloeddruk.
De patiënt heeft hier zelf een belangrijke rol in en daarnaast kan de huisarts ondersteunen met regelmatige controles en begeleiding.
'Er wordt voortdurend onderzoek verricht naar de gevolgen van de behandeling van kanker op het hart. Er komt steeds nieuwe medicatie op de markt en het is belangrijk om te weten welke combinatie van medicatie wel kan en welke niet. Vaak zijn de effecten op lange termijn niet duidelijk. Gelukkig leren we iedere dag weer iets.'