Behandeling van kanker is maatwerk
Kanker is een complexe ziekte die zich in al onze orgaansystemen en in vele vormen laat zien, met een breed scala aan stadia, eigenschappen en profielen. Roel van Kampen, internist-hematoloog in Zuyderland Ziekenhuis legt uit: ‘Elke soort kanker heeft unieke kenmerken, gebaseerd op het type cellen waarin de kanker begint, de snelheid van groei, de mate van agressiviteit (de kans op verspreiding door het lichaam) en de verschillende genetische veranderingen in de kankercel. Daarnaast kunnen kankercellen tijdens het ziektebeloop nog verdere genetische veranderingen ondergaan, wat de variatie verder vergroot.’
Gelukkig zijn er de afgelopen jaren veel verschillende vormen van behandeling ontwikkeld. Van Kampen vertelt dat het door deze grote variatie en verschillende behandelingsmogelijkheden ook bijzonder lastig is om de algemene vraag ‘Wanneer krijg je welke therapie?’ te beantwoorden.
‘De behandeling is afhankelijk van de soort kankercel, de uitgebreidheid en bepaalde tumormerkstoffen (die soms in bloed, maar met name door de patholoog met cel kleuringen te bepalen zijn). Daarnaast kijken we (ook afhankelijk van de soort kanker en de uitgebreidheid hiervan) naar het moleculair profiel van de betreffende kankercellen. Dit betekent dat er een analyse wordt gemaakt van de genetische veranderingen in de tumorcellen. Zo krijgen wij informatie over hoe de kankercel werkt en hoe agressief de tumor is. Als we dit bepaald hebben, kunnen we beter inschatten of een behandeling wel of niet effectief gaat zijn.’
Vormen van behandeling
Verschillende vormen van behandelingen zijn chirurgie (operatief verwijderen), radiotherapie (bestraling), chemotherapie, anti hormonale therapie, doelgerichte therapie, immunotherapie en stamceltransplantatie. Regelmatig wordt er gekozen voor een combinatie van therapieën. ‘Er is afhankelijk van eerdergenoemde kenmerken een enorme brij aan combinaties mogelijk. Dit kunnen combinaties zijn waarbij chirurgie, bestraling en systeembehandeling (medicamenteuze behandelingen) na elkaar ingezet worden.
Combinatie van behandelingen
Daarnaast maken we, als dat mogelijk is, graag gebruik van een combinatie van behandelingen die een zogenaamd synergetisch effect hebben, dit betekent dat het gecombineerde effect van verschillende behandelingen sterker is dan de losse behandelingen zelf. Bekende voorbeelden van combinatiebehandelingen zijn chemotherapie met bestraling (bijvoorbeeld bij slokdarm of endeldarmkanker), chemotherapie met doelgerichte therapie (zoals bij borstkanker en lymfklierkanker), combinaties van doelgerichte of immunotherapie (bijvoorbeeld o.a. bij huidkanker en multipel myeloom) of combinaties van chemotherapie met doelgerichte therapie en stamceltransplantatie (bijvoorbeeld multipel myeloom, lymfklierkanker en acute leukemie).’
Keuze voor therapie
Het doel van de behandeling bepaalt mee de keuze voor de therapie. Afhankelijk van het stadium en de soort kanker wordt er ingezet op een genezende behandeling of een levensverlengende behandeling. De systeembehandeling (medicamenteus) kan worden gegeven in pilvorm, via een infuus of door subcutane (onder de huid) injecties.
Onderzoek
Voortdurend wordt er onderzoek gedaan naar nieuwe en betere soorten behandeling van kanker. CAR-T-celtherapie is een nieuwe soort immunotherapie.
Van Kampen legt uit; ‘CAR-T-celtherapie werkt door je eigen afweercellen zo aan te passen en te op te kweken in een laboratorium, zodat ze veel beter in staat zijn om specifieke kankercellen aan te vallen. Hierdoor kunnen deze kankercellen veel preciezer aangepakt worden met een grotere kans op succes. Deze behandeling gebruiken we op dit moment voor bepaalde patiënten met lymfklierkanker of leukemie. Het is een veelbelovende vorm van immunotherapie die op dit moment ook in meerdere andere vormen van kanker onderzocht wordt.’
Bijwerkingen
Behandelingen voor kanker kunnen verschillende bijwerkingen veroorzaken, afhankelijk van de soort behandeling en hoe iemands lichaam erop reageert. 'Chemotherapie kan bijvoorbeeld haaruitval, misselijkheid, braken, en een verhoogd risico op infecties veroorzaken. Bestralingstherapie kan huidirritatie veroorzaken in het bestraalde gebied en immunotherapie kan onder meer leiden tot koorts en auto-immuunreacties (de door de immunotherapie geactiveerde immuuncellen vallen dan ook gezonde organen in het lichaam aan). Vermoeidheid is een veelgehoorde bijwerking. Het is belangrijk op te merken dat niet iedereen dezelfde bijwerkingen zal ervaren en dat de ernst ervan kan variëren of zelf volledig afwezig kan zijn of blijven. Daarnaast hebben we steeds meer en betere behandelingen ter voorkoming en behandeling van bijwerkingen.
Samenwerking van meerdere specialisten
Omdat kanker zo complex is en er zoveel verschillende behandelingen zijn, vereist dit vaak samenwerking tussen verschillende medische specialismen die gespecialiseerd zijn in verschillende vormen van kanker. Daarnaast wordt er ook intensief tussen verschillende ziekenhuizen samengewerkt in de behandeling van en onderzoek naar kanker(behandeling).
Van Kampen: ‘Wanneer patiënten meer details willen over hun specifieke vorm van kanker, de behandelopties en prognose, is het belangrijk om in gesprek te gaan met hun behandelaar zoals een internist-oncoloog/hematoloog. Deze specialisten kunnen samen met de patiënt een zorgplan opstellen dat het beste past bij hun individuele situatie.’